โครงการก่อสร้างหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ (ปรับปรุงอาคารคลังพัสดุ)
ปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑
หลักการและเหตุผล
หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ สังกัดกลุ่มวิจัยสังคมและสุขภาพ ภายใต้การบริหารงานของ กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ริเริ่มมาจากโครงการหอจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์ระบบสุขภาพไทย ซึ่งได้รับงบประมาณสนับสนุนโครงการเริ่มแรกจากสำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) เป็นระยะเวลา ๕ ปี ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๕๑ – ๒๕๕๕ โดยใช้สถานที่ปฏิบัติงานชั่วคราวที่ชั้น ๓ อาคาร ๑๐ ชั้น วิทยาลัยพยาบาลบำราศนราดูร ภายในสถาบันบำราศนราดูร จังหวัดนนทบุรี เพื่อรวบรวม วิเคราะห์ ประเมินคุณค่า อนุรักษ์ จัดหมวดหมู่ และให้บริการเอกสารที่มีคุณค่าทางด้านการแพทย์การสาธารณสุข และระบบสุขภาพไทย
การจัดเก็บเอกสารที่มีคุณค่าเป็นจดหมายเหตุนี้จะให้ประโยชน์อย่างน้อย ๕ ประการ ได้แก่ ๑) เอกสารที่ผ่านการประเมินคุณค่าแล้วจะเก็บไว้ตลอดไป ๒) มีสถานที่จัดเก็บให้เหมาะกับสภาพของเอกสารแต่ละประเภทเพื่อลดการเสื่อมสภาพของเอกสารและจัดเก็บได้ยาวนานยิ่งขึ้น ๓) มีระบบสืบค้นหรือบัญชีเอกสารสามารถตรวจสอบได้สะดวกซึ่งจะพัฒนาทั้งระบบสืบค้นปกติด้วยเล่มบัญชีและระบบสืบค้นออนไลน์ในอนาคต ๔) เจ้าของเอกสารหรือประชาชนทั่วไปสามารถเข้าสืบค้นได้สะดวก ๕) หอจดหมายเหตุเปิดให้บริการเข้าใช้หรือทำสำเนาจดหมายเหตุไปใช้ประโยชน์ได้ตามระเบียบของหอจดหมายเหตุ นอกจากนี้ หอจดหมายเหตุยังถือเป็นแหล่งให้ความรู้ต้นฉบับ ที่ให้การสนับสนุนการศึกษา การค้นคว้า และการวิจัย ตลอดจนปลูกจิตสำนึกในคุณค่าและคุณูปการจากประวัติศาสตร์ด้านการแพทย์ การสาธารณสุข และระบบสุขภาพไทย ที่มีต่อสังคมและประเทศชาติด้วย
ตลอดระยะเวลาดำเนินงานพบว่า มีอุปสรรคหลายประการที่ยังต้องปรับปรุงและแก้ปัญหา โดยเฉพาะปัญหาพื้นฐาน คือ หอจดหมายเหตุมีบุคลากรที่มีความรู้และคุณวุฒิเฉพาะด้านนี้ไม่เพียงพอเพื่อควบคุมและปฏิบัติงานอย่างต่อเนื่อง และพื้นที่ปฏิบัติงาน จัดเก็บ และให้บริการ ไม่เพียงพอต่อจำนวนเอกสารที่เพิ่มขึ้นจำนวนมากทุกปีถึงประมาณ ๓๐๐,๐๐๐ ชิ้น เนื่องจากมีพื้นที่จำกัดเพียง ๒๑๖ ตารางเมตร เท่านั้น ทั้งนี้โครงการฯ ได้รวบรวมเอกสารสำคัญของหน่วยงานภายในกระทรวงสาธารณสุข เอกสารส่วนบุคคล หนังสือและเอกสารอ้างอิงด้านประวัติศาสตร์สุขภาพ เฉพาะที่จัดระบบเอกสารและพร้อมให้บริการแล้ว เช่น
- เอกสารหน่วยงาน ได้แก่ เอกสารด้านการปฏิรูประบบสุขภาพและ พ.ร.บ. สุขภาพแห่งชาติ คณะกรรมการปฏิรูประบบสุขภาพแห่งชาติ (คปรส.) เอกสารผู้บริหาร แผนงานยกร่าง พ.ร.บ. สุขภาพแห่งชาติ แผนงานผลักดัน พ.ร.บ. และแผนงานสื่อสาธารณะ ของสำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ เป็นต้น
- เอกสารเรื่องสาธารณสุขมูลฐานซึ่งรับมอบจากคุณกนิษฐา รักษ์มณี
- เอกสารส่วนบุคคลของศาสตราจารย์นายแพทย์เสม พริ้งพวงแก้ว เรื่องวิวัฒนาการของมนุษย์และประวัติศาสตร์การแพทย์ของโลก และการเข้าร่วมงานวัน อสม. แห่งชาติ และพิธีมอบรางวัลเชิดชูเกียรติอาสาสมัครสาธารณสุขดีเด่น ประจำปี ๒๕๕๒
- เอกสารส่วนบุคคลของนายแพทย์บรรลุ ศิริพานิช เป็นภาพสมัยเป็นนักเรียน นักศึกษา รับราชการ และชีวิตครอบครัว ของท่าน สมุดบันทึก (DIARY) และภาพอัตชีวประวัติ ซึ่งให้เผยแพร่ได้บางส่วน
- เอกสารส่วนบุคคลของกลุ่มเพื่อนมหิดล เกี่ยวกับโครงการจัดทำบันทึกปูมประวัติศาสตร์มหิดลเพื่อประชาธิปไตย
- เอกสารอ้างอิงซึ่งทำสำเนาจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติเกี่ยวกับประวัติศาสตร์สาธารณสุขไทยสมัย ร. ๕ – ร. ๗ เช่น หนังสือหมอปลัดเลกับกรุงสยาม ฉบับนายหนหวย ประวัติศาสตร์โอสถศาลาและกระทรวงสาธารณสุข ร.ศ. ๑๒๒ - พ.ศ. ๒๔๘๕ เอกสารที่มูลนิธิร็อคกี้เฟลเลอร์กับการช่วยเหลือรัฐบาลไทยในการปรับปรุงวงการแพทย์ ซึ่งทั้งสองเรื่องรับมอบจากอาจารย์ชาติชาย มุกสง เป็นต้น
นอกจากนี้ยังมีเอกสารต่าง ๆ ที่อยู่ระหว่างดำเนินการทางเทคนิคจดหมายเหตุก่อนให้บริการ เช่น เอกสารโรงพยาบาลบางรัก เอกสารส่วนบุคคลนายแพทย์นัดดา ศรียาภัย นายแพทย์อำพล จินดาวัฒนะ นายแพทย์กระแส ชนะวงศ์ เป็นต้น ซึ่งมีทั้งเอกสารประเภทกระดาษ ภาพถ่าย สื่อโสตทัศนูปกรณ์ ฟิล์ม สไลด์ แผนที่ และหนังสือเล่มสำหรับอ้างอิงต่าง ๆ เพื่อดำเนินการเร่งด่วนทางด้านเทคนิคให้สามารถนำออกเผยแพร่และให้บริการทั้งระบบปกติและสืบค้นผ่านออนไลน์ต่อไป
ดังนั้น เนื่องในวาระอันเป็นมงคลการเฉลิมฉลองงาน ๑๐๐ ปี การสาธารณสุขไทย กระทรวงสาธารณสุขจึงเห็นชอบให้จัดทำโครงการ ๑๐๐ ปี สาธารณสุขไทย (พ.ศ. ๒๔๖๑ – ๒๕๖๑) เพื่อจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ถาวรและหอจดหมายเหตุของกระทรวงสาธารณสุข ตามข้อ ๔.๑ ในหนังสือสำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ ที่ สธ ๐๒๐๕.๐๘/๑๕๖๖ ลงวันที่ ๑๙ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘ โดยสำนักวิจัยสังคมและสุขภาพ (เดิม)ในฐานะผู้ดูแลรับผิดชอบโครงการจึงได้เสนอให้อนุมัติจัดตั้งหอจดหมายเหตุสุขภาพไทย กระทรวงสาธารณสุข ขึ้นอย่างเป็นทางการ ตามหนังสือสำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ที่ สธ ๐๒๐๕.๐๘/๖๗๙๔ ลงวันที่ ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๕๘ เรื่อง ขอความเห็นชอบจัดตั้งหอจดหมายเหตุสุขภาพไทยของกระทรวงสาธารณสุข ณ อาคารคลังพัสดุ ซึ่งได้รับการจัดสรรพื้นที่บนอาคารคลังพัสดุเดิมที่ชั้น ๑ และชั้น ๔ ขนาดพื้นที่โดยรวมประมาณ ๑,๖๒๒ ตารางเมตร ตามหนังสือกลุ่มบริหารทั่วไป ที่ สธ ๐๒๐๑.๐๑๖/๔๓๖ ลงวันที่ ๑๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๙ เพื่อปรับปรุงเป็นอาคารหอจดหมายเหตุ ต่อมาในการประชุมคณะกรรมการอำนวยการจัดงาน 100 ปี การสาธารณสุขไทย (พ.ศ. ๒๔๖๑ – ๒๕๖๑) เมื่อวันที่ ๓๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ที่สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขที่ผ่านมา ที่ประชุมมีมติเห็นชอบให้เปลี่ยนชื่อหอจดหมายเหตุเป็น “หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ” ซึ่งได้แจ้งเวียนไปยังหน่วยงานต่าง ๆ ให้ทราบแล้วตั้งแต่วันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๕๖๐ ตามหนังสือกระทรวงสาธารณสุขที่ สธ ๐๒๐๕.๑๑/๑๙๑๘ เรื่อง แจ้งเปลี่ยนชื่อหอจดหมายเหตุสุขภาพไทย เป็น หอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ และอยู่ระหว่างเสนอให้กลุ่มกฎหมาย กระทรวงสาธารณสุข ตรวจสอบและดำเนินการออกระเบียบเพื่อใช้ในการดำเนินงานหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติต่อไป
ในปีงบประมาณ ๒๕๖๐ ที่ผ่านมา กระทรวงสาธารณสุขได้จัดสรรงบประมาณดำเนินงานสำหรับจัดซื้อวัสดุจดหมายเหตุ งบประมาณจัดจ้างบุคลากรด้านประวัติศาสตร์ พิพิธภัณฑ์ และจดหมายเหตุ รวม ๗ อัตรา เพื่อร่วมกันดำเนินงานตามโครงการ นอกจากนี้ กลุ่มวิจัยสังคมและสุขภาพยังได้ร่วมงานกับกองแบบแผน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ดำเนินการแต่งตั้งคณะทำงานจัดทำแบบแปลน ประเมินราคา และงวดงาน งวดเงิน ค่าก่อสร้างหอจดหมายเหตุฯ เพื่อเตรียมปรับปรุงพื้นที่อาคารชั้นที่ ๑ และชั้นที่ ๔ ดังกล่าวเป็นอาคารหอจดหมายเหตุ โดยคณะกรรมการฯ ได้ส่งมอบแบบแปลน และประเมินราคาหอจดหมายเหตุฯ ให้แก่กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขแล้ว ตั้งแต่วันที่ ๑๘ พฤศจิกายน ๒๕๕๙ ตามหนังสือกองแบบแผน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ที่ สธ ๐๗๐๓.๐๑.๐๑/๖๓ เรื่อง ส่งแบบหอจดหมายเหตุฯ จำนวนงบประมาณ ๓๙,๔๕๔,๒๐๐ บาท (สามสิบเก้าล้านสี่แสนห้าหมื่นสี่พันสองร้อยบาทถ้วน)
ในปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ นี้ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขจึงได้อนุมัติงบลงทุนรายจ่ายประจำปีจำนวน ๓๙,๔๕๔,๒๐๐ บาท (สามสิบเก้าล้านสี่แสนห้าหมื่นสี่พันสองร้อยบาทถ้วน) ดังกล่าวให้แก่กลุ่มวิจัยสังคมและสุขภาพ กองยุทธศาสตร์และแผนงาน ตั้งแต่วันที่ ๑๕ สิงหาคม ๒๕๖๐ ตามหนังสือกองยุทธศาสตร์และแผนงานที่ สธ ๐๒๐๙.๐๖/๒๒๒๔๙ เรื่อง แจ้งรายการงบลงทุนที่ผ่านการพิจารณาตามร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ (ส่วนกลาง) เอกสารรายละเอียด งบลงทุน (ส่วนกลาง) ตามร่าง พ.ร.บ. งบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ค่าที่ดินและสิ่งก่อสร้าง ลำดับที่ ๔ หน้า ๔
ในการนี้ กลุ่มวิจัยสังคมและสุขภาพจึงได้จัดทำโครงการก่อสร้างหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ (ปรับปรุงอาคารคลังพัสดุ) ปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ ขึ้น เพื่อใช้เป็นอาคารดำเนินงานด้านจดหมายเหตุ จัดเก็บรักษาและให้บริการเอกสารจดหมายเหตุให้มีประสิทธิภาพ มีความมั่นคง ในระยะยาวอย่างต่อเนื่อง อันจะยังประโยชน์สูงสุดแก่องค์การและประชาชนอย่างแท้จริงตลอดไป สอดคล้องกับนโยบายของกระทรวงสาธารณสุขที่เห็นความสำคัญด้านการพัฒนากำลังคนควบคู่กับประวัติศาสตร์และด้านอื่น ๆ ตามนโยบายรัฐบาลชุดปัจจุบันข้อที่ ๔ และเพื่อให้การปรับปรุงอาคารคลังพัสดุ ชั้นที่ ๑ และชั้นที่ ๔ เป็นอาคารหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ ดำเนินงานไปตามวัตถุประสงค์ด้วยความเรียบร้อย
วัตถุประสงค์
๑. เพื่อปรับปรุงอาคารคลังพัสดุ ชั้น ๑ และ ชั้น ๔ เป็นอาคารหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ
๒. เพื่อให้มีสถานที่ปฏิบัติงานด้านจดหมายเหตุสำหรับบุคลากรที่ดำเนินงานด้านเทคนิคจดหมายเหตุ ตลอดปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ เพื่อพัฒนางานทางด้านนี้อย่างต่อเนื่องและมั่นคง
๓. เพื่อเปิดให้บริการอย่างเป็นทางการและร่วมพิธีเฉลิมฉลอง ๑๐๐ ปี การสาธารณสุขไทย ใน พ.ศ. ๒๕๖๑
กลุ่มเป้าหมาย
๑. ปรับปรุงอาคารคลังพัสดุ ชั้น ๑ และ ชั้น ๔ เป็นอาคารหอจดหมายเหตุสาธารณสุขแห่งชาติ จำนวน ๑ แห่ง
๒. มีงบประมาณสนับสนุนค่างานส่วนที่ ๑ ค่างานต้นทุน ค่างานส่วนที่ ๒ หมวดครุภัณฑ์จัดซื้อหรือสั่งซื้อและค่างานส่วนที่ ๓ ค่าใช้จ่ายพิเศษตามข้อกำหนดฯ (ถ้ามี) จนสำเร็จตามแผนงานโครงการตลอดปี พ.ศ. ๒๕๖๑
ระยะเวลาดำเนินการ
ตุลาคม ๒๕๖๐ – กันยายน ๒๕๖๑
